Vraag en aanbod

Nederland staat de komende decennia voor grote economische, sociale, mobiliteits- en duurzaamheidsuitdagingen. De wereld om ons heen verandert in snel tempo. Verstedelijking zet door, niet alleen in de Randstad maar ook in andere stedelijke gebieden zoals Eindhoven, Arnhem-Nijmegen en Groningen. De druk op een leefbare en gezonde woonomgeving neemt toe. Tot 2025 is er een tekort van 600.000 woningen. Zo groeit Amsterdam richting een miljoen inwoners in 2030 en stijgt Utrecht van 339.000 inwoners nu naar ruim 400.000 in 2030. Een goede aansluiting op het openbaar vervoer moet in samenhang gaan met de enorme woningbouwopgave in Nederland. De mobiliteitsvraag blijft groeien, gedreven door grotere bevolkingsdichtheid, gekoppeld aan schaarste van ruimte. De groei van de ‘hubs’ Schiphol, de Rotterdamse haven en de ict-hub (geconcentreerd in Amsterdam, Eindhoven en Groningen) versterkt dit. Als gevolg van de groeiende en geconcentreerde mobiliteitsvraag dreigt de Randstad dicht te slibben en ontstaan knelpunten op verschillende plekken in het mobiliteitssysteem: in de vorm van toenemende congestie en vertragingen op de weg, problemen met uitstoot en ruimtebeslag in dichtbevolkte gebieden en in de vorm van volle treinen. De gebieden waar het rustig is, hebben hun eigen uitdagingen: het collectieve mobiliteitsaanbod staat hier onder druk. Toch is het van maatschappelijk belang om juist ook deze delen van Nederland goed te ontsluiten en de mobiliteit te bieden die voor iedereen belangrijk is. Dat vraagt om innovatieve en slimme oplossingen op maat.

Vormen van vervoer

Technologische ontwikkeling op het gebied van digitalisering, automatisering en robotisering gaat steeds verder en sneller. De ontwikkelingen versterken elkaar. Denk aan de forse toename van mobiele netwerken en devices en goedkoop beschikbaar internet. Maar ook big data en zelflerende systemen (artificial intelligence). De ontwikkelingen hebben ook impact op het mobiliteitslandschap. Nieuwe vormen van (elektrisch, zelfrijdend, vraaggestuurd) vervoer over de weg en op het spoor moeten naadloos onderdeel worden van het mobiliteitssysteem. Tegelijkertijd betreden steeds meer partijen de mobiliteitsmarkt, onder meer voor betalen, reisinformatie en de reis van en naar het station. Daarbij zien we bovendien dat met name jongere generaties anders aankijken tegen mobiliteit, met een verschuiving van bezit naar gebruik. Het realiseren van goede verbindingen die aansluiten op de behoeften van reizigers, bedrijven en instellingen blijft een uitdaging waar NS graag een bijdrage aan levert.

Transitie naar duurzame mobiliteit

Oplossingen voor mobiliteitsverbetering zullen steeds duurzamer moeten worden. Bijvoorbeeld door het gebruik van duurzame energiebronnen in plaats van gas en kolen. Er is een toenemende bewustwording van klimaat- en luchtkwaliteit (zero-emissie). Om de uitstoot van broeikasgas te beperken en de leefomgeving prettiger en gezonder te maken, is een overgang naar andere, meer duurzame vormen van vervoer essentieel. Voor reizen over de grens verandert de maatschappelijke behoefte: liever duurzamer vervoer per spoor dan vliegen. NS levert duurzame mobiliteit aan meer dan 9 miljoen reizigers per jaar in Nederland en draagt daarmee bij aan de economische ontwikkeling en bereikbaarheid van steden en regio’s en aan de Nederlandse klimaatdoelstellingen. Onze treinen rijden sinds januari 2017 100% op windstroom, we zijn het eerste land ter wereld waar alle elektrische treinen op nieuwe windstroom rijden. Daarnaast neemt NS deel aan de mobiliteitstafel van het klimaatakkoord.

Implementatie LTSA

Inspelend op de toenemende mobiliteit werkt NS richting 2028 samen met partners, zoals ProRail en het ministerie van IenW, aan de afspraken uit de Lange termijn Spoor Agenda (LTSA). Een onderdeel hiervan is het Programma Hoogfrequent Spoor (PHS). Door zes keer per uur een Intercity te laten rijden op de belangrijkste verbindingen neemt de vervoerscapaciteit fors toe. Met de frequentieverhoging van de Intercity Amsterdam-Eindhoven in de dienstregeling van 2018 hebben we hierin een belangrijke stap gezet. Door de frequentieverhoging zien we reizigersgroei op deze corridor, met hogere betrouwbaarheid, zitplaatskans en klanttevredenheid. NS zet zich in om in de komende jaren de LTSA verder te realiseren. NS en ProRail hebben gezamenlijk een studie gedaan naar volgende corridors waarop frequentieverhoging van Intercity’s per uur wenselijk is. Hieruit kwam onder andere de corridor Schiphol-Utrecht-Nijmegen naar voren als corridor met de hoge urgentie. Inmiddels zijn de voorbereidingen voor de frequentieverhoging per dienstregeling 2022 gestart.

Anticiperen op verdere groei met mobiliteitsvisie

Ook na realisatie van de LTSA staat Nederland voor grote economische, maatschappelijke en duurzaamheidsuitdagingen. NS werkt met meerdere partijen aan een gezamenlijke lange termijn mobiliteitsvisie voor Nederland. Dat gebeurt onder meer in het door het ministerie van IenW geregisseerde OV-toekomstbeeld met alle partijen uit de OV-sector: centrale en decentrale overheden, ProRail en vervoerders, onder wie NS. NS neemt als mede-initiatiefnemer deel aan de Mobiliteitsalliantie met organisaties uit de wereld van fiets, (vracht)auto, veren, bus, tram, metro en trein. De Mobiliteitsalliantie focust zich op een deltaplan met visie op de mobiliteit tot 2030 en is gestart met pilots voor betalen naar gebruik.
De rode draad die zich aftekent in deze mobiliteitsvisies is dat Nederland behoefte heeft aan een integraal mobiliteitssysteem met een sterk OV. Een belangrijke sleutel daarvoor ligt in een snellere en gemakkelijkere deur-tot-deurreis en betere internationale ontsluiting van Nederland. NS werkt hier samen met partners (andere vervoerders, marktpartijen en in samenspel met landelijke en regionale overheden en stadsregio's) hard aan. Dat doen we door onder meer aansluitingen tussen verschillende vervoersmodaliteiten te optimaliseren en het voor-en natransport te verbeteren, onder andere met een steeds betere reisplanner, reisinformatie, goede fietsenstallingen en OV Fiets. Zo helpt NS niet alleen om Nederland bereikbaar te houden maar ook duurzaam te maken.

Ontwikkelingen marktordening Nederlandse spoormarkt

Drie ontwikkelingen zullen de komende jaren van invloed zijn op de inrichting van de Nederlandse spoormarkt en daarmee op de positie en de rol van NS: keuzes over de marktordening op het Nederlandse spoor door het kabinet, het besluit tot herpositionering van ProRail door het kabinet en Europese besluitvorming over het Vierde Spoorwegpakket. NS volgt deze ontwikkelingen nauwgezet. Ten aanzien van de omvorming van ProRail tot ZBO hebben de gezamenlijke reizigers- en goederenvervoerders, waaronder NS, verladers, reizigersvereniging Rover en VNO-NCW aangegeven zich grote zorgen te maken over de gevolgen daarvan. De prestaties op het spoor zijn de afgelopen jaren sterk verbeterd, met name door de goede samenwerking tussen ProRail en vervoerders. De zorg is dat ProRail de komende tijd vooral met de interne organisatie bezig is waardoor de resultaten voor reizigers en goederen onder druk komen te staan. Verder is nog veel onduidelijk. In de wet wordt namelijk voorgesteld om nog veel taken op een later moment in lagere regelgeving te regelen. Tot slot wordt de nieuwe situatie juridisch zeer complex. Nog niet helder is hoe een aantal belangrijke zaken er uit komt te zien. Bijvoorbeeld hoe bestaande contractuele en samenwerkingsrelaties met vervoerders en aannemers op het spoor er uit komen te zien. De insteek van NS is dat alle ontwikkelingen faciliterend moeten zijn aan de eerdergenoemde mobiliteitsuitdagingen waar Nederland de komende decennia voor staat; daarmee zetten we de reiziger op 1, 2 en 3.